Προς την Ευσεβεία, Μοναχή και Ηγουμένη,
παρηγορητική επιστολή για την αδελφή της που πέθανε
«Η αδελφή μου» λες «με εγκατέλειψε. Η μόνη αναζωογόνησή μου μετά τον Θεό, η παρηγοριά μου από τα λυπηρά, η διάλυση των δυσκολιών μου, το βασικό θεμέλιο της χαράς μου».
Και τι μ’ αυτό; Και ο πατέρας σου και η μητέρα σου σε έχουν εγκαταλείψει προ πολλού και άλλοι συγγενείς και όλη σου η γενιά μέχρι τον Αδάμ. Μα κι εσύ πρόκειται να εγκαταλείψεις άλλους και δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην τον εγκαταλείπουν οι περισσότεροι. Η αδελφή λοιπόν εγκατέλειψε την αδελφή της, αλλά βρήκε τους γονείς της που είχαν φύγει πρωτύτερα. Εγκατέλειψε την αδελφή της, αλλά αποδήμησε για τον κοινό μας Δεσπότη και Πατέρα προς εκείνη την Πολιτεία, προς την οποία και εμείς πορευόμαστε. Εσύ από τη μία σκέφτεσαι ότι σε εγκατέλειψε, από την άλλη όμως δεν κατανοείς ποιους συνάντησε; […]
Τι λοιπόν; Τα πάντα μεταπλάθονται και μεταβάλλονται και δεν αγανακτούν με τους νόμους της δημιουργίας, αλλά με υπακοή κουβαλούν τη θέληση του Δημιουργού, κι εμείς δεν θα χάνουμε χρόνο να παροργίζουμε τον Θεό με τους μάταιους θρήνους μας; Και ενώ έχουμε μπροστά στα μάτια μας τόσα παραδείγματα, δεν θα πάρουμε θάρρος από αυτά, αλλά θα παραδώσουμε στον εαυτό μας αυτά που μας υπαγορεύει ο πονηρός και τα πάθη μας;
Έλαβε ο Δημιουργός κοντά του το δημιούργημα κι εσύ δεν ανέχεσαι να του διαλύσει τους πόνους και τις φροντίδες που ανακύπτουν παντού σε αυτή τη ζωή και τον δυσκολεύεις στο να το αναστήσει και θρηνείς για την τόση χάρη; Αυτός την καθιστά αθάνατη κι εσύ οδύρεσαι σαν να μην υπάρχει πια; Πώς αυτά τα πράγματα είναι αντάξια της δικής σου αρετής; Αλλά ας επανέλθουμε στον εαυτό μας, ας καταλάβουμε τη φύση μας, ας γνωρίσουμε τον Πλάστη μας, ας κατανοήσουμε την άβυσσο της Δεσποτικής φιλανθρωπίας.
Μας έδωσε τον θάνατο ως επιτίμιο, αλλά στη συνέχεια κατασκεύασε πύλη αθανασίας μέσα από τον ίδιο τον θάνατο. Ήταν απόφαση οργής και αγανάκτησης, αλλά μας θυμίζει την άκρα αγαθότητα του κριτή και αυτή η αγαθότητα ξεπερνά τις μεθόδους έκφρασης και σκέψης μας. Διότι διαλύει μεν με τον θάνατο τη φύση μας, η οποία διαλύθηκε με το προπατορικό αμάρτημα, αλλά η διάλυση αυτή μετατρέπεται σε προοίμιο της ανάπλασης. Χωρίζει την ψυχή από το σώμα και ο χωρισμός αυτός γίνεται αρχή μιας πιο λαμπρής και θεϊκής ένωσης. «Σπείρεται σώμα ψυχικό, ανασταίνεται σώμα πνευματικό· σπείρεται καταφρονεμένο, ανασταίνεται ένδοξο».
Διότι ο Δημιουργός αναλαμβάνει το φιλοτέχνημα των ίδιων του των χεριών και το έλκει προς τον Εαυτό του. Το χωρίζει από τα ανθρώπινα μάτια, αλλά το κάνει συγκάτοικο με τις αγγελικές αστραπές και λαμπρότητες. Πού να βρεις θρήνο σε αυτά; Γιατί να κλάψεις; Πόσο απέχουν όλα αυτά από το πένθος;
Θάνατος και Ανάσταση – Μέγας Φώτιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Επιστολή ρα’, Επιλογή αποσπασμάτων – Απόδοση στη Νεοελληνική: Απαρχή
