«Ἠλευθέρωσε δὲ ἀπὸ τὴν πλάνην τῆς εἰδωλολατρείας, καὶ ἔφερεν εἰς τὸ φῶς τῆς θεογνωσίας…»
Ὁ πανάγαθος καὶ φιλάνθρωπος Κύριος ἡμῶν, ὄχι μόνον ἐδόξασε τοὺς Ἁγίους, ὁποῦ διὰ τὴν ἀγάπην του ἀγωνίσθηκαν προθύμως, τόσον τοὺς ἱεροὺς μαθητὰς καὶ Ἀποστόλους, ὅσον καὶ Προφήτας καὶ Μάρτυρας, καὶ ὅλους τοὺς αὐτῷ εὐαρεστήσαντας, καὶ ἀξίωσεν αὐτοὺς τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, καὶ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ τοὺς τόπους ἐκείνους, κατὰ τοὺς ὁποίους ἐδιάτριψαν, ἢ ἐτάφησαν, καὶ αὐτούς, λέγω, ἀποδείχνει γεμάτους ἀπὸ θείας χάριτας, καὶ λαμπρύνει τούτους μὲ πολλὰ θαύματα. Ὅθεν ἀκολούθως, καὶ τὸν τάφον τοῦ σήμερον ἑορταζομένου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου ἐχαρίτωσε, καὶ μὲ πολλὰ ἐστόλισε θαύματα. Ὁ τάφος γὰρ οὗτος τοῦ μεγάλου τούτου Εὐαγγελιστοῦ, μέσα εἰς τὸν ὁποῖον ἐτάφη, ἀφ’ οὗ ἔζησε χρόνους ρκ΄ [120], ἐπὶ τοῦ βασιλέως Τραϊανοῦ, ὅταν ἔμελλε νὰ μετατεθῇ, ὁ τάφος, λέγω, οὗτος, κάθε χρόνον ἀναβρύει αἰφνιδίως κατὰ τὴν σημερινὴν ἡμέραν μὲ τρόπον θεϊκὸν καὶ παράδοξον, μίαν σκόνιν, τὴν ὁποίαν οἱ ἐγχώριοι ὀνομάζουσι Μάννα, καὶ ταύτην οἱ λαμβάνοντες, μεταχειρίζονται εἰς ἀπολύτρωσιν κάθε πάθους, εἰς ἰατρείαν ψυχῶν, καὶ εἰς ὑγείαν σωμάτων, δοξάζοντες τὸν Θεὸν καὶ τὸν αὐτοῦ θεράποντα Ἰωάννην.
Μανθάνομεν δὲ ἀπὸ τὸ ἐγκώμιον, ὁποῦ ἔχει ὁ Πατριάρχης τῶν Ἱεροσολύμων Σωφρόνιος εἰς τὸν Θεολόγον τοῦτον Ἰωάννην, ὅτι, πατὴρ μὲν τούτου ἦτον ὁ Ζεβεδαῖος. Μήτηρ δὲ αὐτοῦ, ἦτον ἡ Σαλώμη, ἡ ὁποία ἦτον θυγάτηρ Ἰωσὴφ τοῦ μνηστευσαμένου τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. Ὁ γὰρ Ἰωσὴφ εἶχε τέσσαρας υἱούς, Ἰάκωβον, Συμεών, Ἰούδαν καὶ Ἰωσῆν, καὶ θυγατέρας τρεῖς, τὴν Ἐσθήρ, τὴν Μάρθαν, καὶ τὴν Σαλώμην, ἡ ὁποία ἐχρημάτισε γυνὴ τοῦ Ζεβεδαίου, μήτηρ δὲ τοῦ Ἰωάννου. Ἐκ τούτου δὲ συμπεραίνεται, ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν, ἦτον θεῖος τοῦ Ἰωάννου, ὡς ἀδελφὸς λογιζόμενος Σαλώμης τῆς θυγατρὸς Ἰωσήφ, τοῦ νομιζομένου πατρὸς τοῦ Κυρίου. Πρέπει δὲ νὰ ἠξεύρωμεν, ὅτι ὅταν παρεδόθη ὁ Κύριος ἡμῶν τοῖς Ἰουδαίοις καὶ ἐσταυρώθη, ὅλοι μὲν οἱ ἄλλοι μαθηταὶ ἔφυγον ἀπὸ τὸν φόβον τους, μόνος δὲ οὗτος ὁ Ἰωάννης ἦτον παρών, ὡς ἀγαπητός (καὶ ὡς ἀγαπῶν τὸν Κύριον μὲ τελείαν ἀγάπην, ἐπειδὴ κατ’ αὐτὸν πάλιν τὸν ἴδιον ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον). Μόνος λέγω οὗτος πρῶτος μὲ τὸν Πέτρον, ἐπῆγεν εἰς τὸν τάφον. Μόνος οὗτος ἔλαβε τὴν Θεοτόκον εἰς τὰ ἴδια, μόνος οὗτος εἰς τὴν γῆν ἀπόκτησε τρεῖς μητέρας, πρώτην τὴν Σαλώμην, ἀπὸ τὴν ὁποίαν σαρκικῶς ἐγεννήθη, δευτέραν τὴν Βροντήν, ἐπειδὴ υἱὸς βροντῆς ἐχρημάτισεν. Ὁ γὰρ Κύριος ὠνόμασεν αὐτὸν καὶ τὸν ἀδελφόν του Ἰάκωβον, Βοεναργές, ὃ δηλοῖ υἱοὶ βροντῆς (Μαρ. 3, 17). Τρίτην μητέρα κατὰ χάριν καὶ θέσιν ἀπόκτησε, τὴν Κυρίαν Θεοτόκον, κατὰ τὸ πρὸς αὐτὸν ῥηθὲν λόγιον τοῦ Κυρίου τὸ «Ἰδοὺ ἡ Μήτηρ σου» (Ἰω. 19, 27). Ὁ Θεολόγος οὗτος ἦτον μαζὶ μὲ τὴν Θεοτόκον, ἕως τῆς ἁγίας αὐτῆς Κοιμήσεως. Μετὰ δὲ τὴν Κοίμησιν αὐτῆς, εὐγῆκεν ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἔφεσον, κηρύττων τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου. Ἐκεῖ λοιπὸν εὑρισκόμενος, κατέστρεψε μὲν διὰ προσευχῆς του τὸν περίφημον ναὸν τῆς Ἀρτέμιδος. Ἠλευθέρωσε δὲ ἀπὸ τὴν πλάνην τῆς εἰδωλολατρείας, καὶ ἔφερεν εἰς τὸ φῶς τῆς θεογνωσίας, τεσσαράκοντα μυριάδας, ἤτοι τετρακοσίας χιλιάδας ἀνθρώπων, οἵτινες ἐλάτρευον εἰς τὴν ψευδοθεὰν Ἀρτέμιδα. Ἠλίβατον δὲ ὀνομάζεται τὸ βουνόν, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον εἶναι κτισμένος ὁ Ναὸς Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου κατὰ τὴν παλαιὰν Ἔφεσον. Κατὰ δυσμὰς δὲ τοῦ βουνοῦ, ἦτον ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Τιμοθέου. Ὁ τάφος δὲ Μαρίας τῆς Μαγδαληνῆς, καὶ τὸ σπήλαιον τῶν ἑπτὰ Παίδων, ταῦτα εὑρίσκονται εἰς τὸ ἐκεῖ πλησιάζον βουνόν, τὸ ὁποῖον ὀνομάζεται Χειλετῶν, ἢ Χειλέων. Ὁ δὲ τάφος τῆς Ἁγίας Ἑρμιόνης, ἡ ὁποία ἦτον μία ἀπὸ τὰς τέσσαρας θυγατέρας τὰς Προφήτιδας Φιλίππου ἑνὸς τῶν ἑπτὰ Διακόνων, ταύτης, λέγω, ὁ τάφος, εὑρίσκεται εἰς τὸ ἐκεῖ πλησιάζον βουνόν. Ἀλλὰ καὶ τὰ ἅγια λείψανα Αὐδάκτου Μάρτυρος καὶ τῆς αὐτοῦ θυγατρὸς Καλλισθένης, καὶ ἄλλων Μαρτύρων καὶ Ἐπισκόπων, Ἀρίστωνος, λέγω, Τυράννου, Ἀριστοβούλου, καὶ Παύλου τοῦ Ἐρημοπολίτου, ὅλα ταῦτα τὰ λείψανα εἰς ἐκεῖνο τὸ βουνὸν εὑρίσκονται.
«Ἡ σύναξις τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου» – Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου
