«Οὐδεὶς ἐπιβαλὼν τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ’ ἄροτρον, καὶ βλέπων εἰς τὰ ὀπίσω, εὔθετός ἐστιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ»
«Τί είναι αυτό που, σαφώς, θέτει εμπόδια στην Ορθοδοξία και την παραμορφώνει;». αυτό είναι που συνεχώς προσπαθώ μα κηρύξω, να υπερασπιστώ. Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι: τί υπάρχει που δεν είναι σχετικό, αλλά απόλυτο; Πάντα φτάνω στο ίδιο συμπέρασμα: πρώτα απ’ όλα είναι ένα ορισμένο όραμα, μία εμπειρία του Θεού, του κόσμου και του ανθρώπου. Τα καλύτερα στοιχεία στην Ορθόδοξη θεολογία αναφέρονται σ’ αυτό το όραμα, παρόλο που δεν ταυτίζονται πλήρως με αυτό. (Οι Πατέρες αναφέρονται σε αυτό, αλλά συχνά γίνεται αντικείμενο μια θολής διανοητικής λατρείας. Και η Λειτουργία αναφέρεται σε αυτό, καθώς και η Εκκλησιαστική παράδοση, εκτός αν γίνει pars pro toto μια συνταγή για μια ανέλπιδη αναζήτηση πνευματικότητας.)
Δεύτερον, είναι το Μυστήριο, με τη βαθύτερη και περιεκτικότερη έννοια της λέξης. Κλειδί και κριτήριό του αποτελεί η Ευχαριστία. Όλα τα άλλα δεν είναι μόνο σχετικά, αλλά και λόγω φύσεως περαστικά. Αλλά οι Ορθόδοξοι αγαπούν και απολυτοποιούν μόνο τα «περαστικά». Μόνο η προφητεία και το μαρτύριο (απόρριψη, απομόνωση, καταδίκη) που είναι μοιραία δεμένο μαζί της, μπορούν να θεραπεύσουν αυτή την κρίση. Αυτό που χρειάζεται να ειπωθεί, είναι πως η ορθόδοξη παραδοσιοκρατία είναι αντιστρόφως ανάλογη προς την πίστη, προς την Παράδοση. Αυτό δεν είναι ούτε παράδοξο, ούτε αποτελεί υπερβολή. Η Ορθοδοξία έχει ταυτιστεί με το παρελθόν, που το λάτρεψε ως παράδοση. Η Ορθοδοξία κυριολεκτικά ασφυκτιά κάτω από το βάρος του. Από τη στιγμή που η γνήσια, ζωντανή και ζωοποιός Παράδοση έρχεται από το παρελθόν και μέσα από ο παρελθόν, από τη στιγμή που περιέχεται σε αυτό – κι επειδή οι πεινασμένοι και διψασμένοι βρίσκουν σε αυτό τροφή και παρηγοριά -, το πρόβλημα γίνεται αρκετά περίπλοκο. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να είμαστε εντελώς ριζωμένοι στο παρόν, αν και ο πρώτος πειρασμός που έχει ένας Ορθόδοξος πιστός είναι να τρέξει μακρά από το παρόν, να στραφεί προς τα πίσω. Αλλά εκεί, στο παρόν, το παρελθόν παύει να είναι Παράδοση – γίνεται «νεκρό και εξαφανίζεται». «Οὐδεὶς ἐπιβαλὼν τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ’ ἄροτρον, καὶ βλέπων εἰς τὰ ὀπίσω, εὔθετός ἐστιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. 9.62) . Αυτή η φράση μπορεί να εφαρμοστεί στον καθημερινό Ορθόδοξο, που είτε είναι νοσταλγικός και ρομαντικός ή κοιτάζει προς τα πίσω πανικόβλητος και φοβισμένος από το παρόν. Η Ορθοδοξία στον σύγχρονο κόσμο έχε στριμωχτεί σε μία μικρή, άνετη γωνιά…
π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973 – 1983
Ο πειρασμός του παρελθόντος
