Αυτός, απ’ τον οποίο πηγάζει η Ύπαρξη, υπάγεται σε αυτήν, ο Αδημιούργητος δημιουργείται και ο Απεριόριστος συγκαταβαίνει στον περιορισμό…
Αυτό ακριβώς θέλοντας να αναδείξει ο Δημιουργός Λόγος, δηλαδή ένα ον που να αποτελείται και απ’ τα δύο (εννοώ και από την ορατή και από την αόρατη φύση) δημιουργεί τον άνθρωπο. Παίρνει λοιπόν το σώμα από ύλη που ήδη υπάρχει και εμφυσά την πνοή του (αυτό που εμείς λέμε «νοερά ψυχή» και «εικόνα Θεού») κι έτσι τον άνθρωπο τον τοποθετεί πάνω στη γη σαν έναν άλλον τεράστιο κόσμο μέσα στη μικρότητά του· σαν έναν άλλο άγγελο, προσκυνητή μεικτό, φύλακα της ορατής κτίσης, μυσταγωγό της αόρατης, βασιλέα των επί της γης, υπήκοο των επουρανίων, επίγειο μα και ουράνιο, πρόσκαιρο μα και αθάνατο, ορατό και αόρατο, μεταξύ μεγαλείου και ταπεινότητας, το ίδιο αυτό πλάσμα το πλάθει με πνεύμα και σάρκα συγχρόνως. Πνεύμα για να δέχεται τη Θεία Χάρη, σάρκα για να εξυψώνεται· το μεν για να ζει και να δοξάζει τον Ευεργέτη, το δε για να πάσχει και πάσχοντας να θυμάται και να διαπαιδαγωγείται επιδιώκοντας το μεγαλείο.
Ένα ον που απολαμβάνει τη φροντίδα του Θεού εδώ στη γη, που πρόκειται όμως να μεταφερθεί σε άλλο κόσμο και στα έσχατα, όταν ολοκληρωθεί το μυστήριο, να θεωθεί από τον πόθο του προς τον Θεό. Διότι νομίζω ότι σε αυτό μας οδηγεί η μέτρια λάμψη της αλήθειας εδώ στη γη, στο να δούμε δηλαδή και να βιώσουμε τη λαμπρότητα του Θεού, η οποία είναι αντάξια αυτού που μας έπλασε και πρόκειται να μας αποσυνθέσει, για να μας αναπλάσει και πάλι με τρόπο ακόμη πιο ένδοξο.
Και τον τοποθέτησε στον Παράδεισο (όποιος κι αν ήταν αυτός ο Παράδεισος), αφού πρώτα τον τίμησε με το αυτεξούσιο, έτσι ώστε η αγαθότητα να ανήκει σε αυτόν που το επιλέγει, όπως ανήκει σε Αυτόν που χάρισε τα σπέρματα της αγαθότητας. Και δίνει λοιπόν στον άνθρωπο έναν νόμο σαν υλικό, για να εξασκεί την αυτεξούσια ελευθερία του. Ο νόμος λοιπόν αυτός ήταν η εντολή από ποια φυτά έπρεπε να φάει και ποια δεν έπρεπε να αγγίξει. Στα τελευταία ανήκε και το δέντρο της γνώσης που δεν φυτεύτηκε φυσικά απ’ την αρχή για κακό σκοπό ούτε και απαγορεύθηκε από τον Θεό με φθόνο (κι ας μην λένε τέτοια πράγματα οι γλώσσες των εχθρών του Θεού μιμούμενοι το φίδι!), αλλά ήταν καλό αυτό το δέντρο εάν δοκίμαζε κανείς τον καρπό του στον κατάλληλο καιρό, γιατί -κατά τη γνώμη μου- το φυτό αυτό ήταν η θέα του Θεού. Αυτήν είναι ασφαλές να την πλησιάσουν μόνο όσοι έχουν προοδεύσει στη συνήθεια του αγαθού. Δεν είναι όμως καλό για όσους είναι ακόμη πιο αγύμναστοι και πιο λαίμαργοι ως προς τις ορμές τους, όπως ακριβώς και το κανονικό φαγητό δεν ωφελεί όσους είναι ακόμη ευαίσθητοι και χρειάζονται γάλα.
Εξαιτίας όμως του φθόνου του διαβόλου και με την παρακίνηση της γυναίκας, η οποία επειδή ήταν πιο αδύναμη υπέκυψε, ξέχασε την εντολή που του είχε δοθεί και νικήθηκε από την προσωρινή ηδονή κι έτσι και από το δέντρο της ζωής και από τον παράδεισο και από τον Θεό εξαιτίας της κακίας γίνεται εξόριστος και ντύνεται τους δερμάτινους χιτώνες. Η σάρκα δηλαδή αγριεύει, γίνεται θνητή και εχθρική. Το πρώτο αποτέλεσμα είναι να αντιληφθεί την ντροπή του και να κρυφτεί απ’ τον Θεό. Μα ακόμη κι ο θάνατός του αποβαίνει ευεργετικός ως μια παύση της αμαρτίας, για να μην αποβεί το κακό αθάνατο. Έτσι η τιμωρία γίνεται φιλανθρωπία, γιατί μόνο έτσι μπορώ να πιστέψω ότι τιμωρεί ο Θεός.
Αφού πρώτα παιδεύθηκε πολύ εξαιτίας των πολλών αμαρτημάτων του, απ’ όπου και φύτρωσε η ρίζα της κακίας, με πολλές αφορμές και σε διάφορες εποχές διαπαιδαγωγήθηκε με τον λόγο, τον νόμο, τους προφήτες, τις ευεργεσίες, τις απειλές, τις πληγές, τις πλημμύρες, τις πυρκαγιές, τους πολέμους, τις νίκες, τις ήττες, τα σημάδια στον ουρανό, στον αέρα, στη γη, στη θάλασσα, με τις απρόσμενες μεταβολές ανδρών, πόλεων και εθνών. Μέσα από την παιδαγωγία αυτή, ο στόχος ήταν να ξετριφτεί η κακία από τη φύση μας. Εν τέλει όμως φάνηκε ότι χρειαζόταν ισχυρότερο φάρμακο λόγω των χειρότερων ασθενειών· και επειδή ο άνθρωπος χρειαζόταν μεγαλύτερη βοήθεια, τέτοια και του δόθηκε. Αυτή ήταν ο ίδιος ο Λόγος του Θεού.
Έτσι, ο προαιώνιος, ο αόρατος, αυτός που δεν μπορεί πουθενά να περιοριστεί, που είναι ασώματος, η Αρχή που προήλθε απ’ την Αρχή, το Φως που προήλθε απ’ το Φως, η πηγή της Ζωής και της Αθανασίας, το υπόδειγμα του Αρχετύπου, η αμετάβλητη Σφραγίδα, η απαράλλακτη Εικόνα, ο Όρος και ο Λόγος του Πατρός χωράει μέσα στο κατ’ εικόνα πλάσμα του και ενδύεται σάρκα χάριν της σάρκας μου και ψυχή χάριν της ψυχής μου, ώστε γενόμενος όμοιος με το πλάσμα του να το καθαρίσει εντελώς. Και γίνεται στα πάντα -εκτός από την αμαρτία- άνθρωπος. Και αφού κυοφορείται από την Παρθένο, της οποίας η ψυχή και η σάρκα είχαν προηγουμένως καθαρθεί με το Άγιο Πνεύμα (γιατί έπρεπε βέβαια να τιμηθεί η γέννηση, αλλά να εκτιμηθεί και η παρθενία) και παραμένοντας Θεός μετά την πρόσληψη της ανθρώπινης αυτής φύσης, ένωσε σε ένα αυτά που πριν ήταν αντίθετα: την ανθρώπινη φύση με τη θεία.
Έτσι η πρώτη θεώθηκε, ενώ η δεύτερη θέωσε την πρώτη. Μα τι νέα ένωση! Μα τι παράδοξη ανάμειξη! Αυτός, απ’ τον οποίο πηγάζει η Ύπαρξη, υπάγεται σε αυτήν, ο Αδημιούργητος δημιουργείται και ο Απεριόριστος συγκαταβαίνει στον περιορισμό, αφού αποκτά την αγριεμένη σάρκα και τη νοερά ψυχή, η οποία μεσιτεύει στη Θεότητα. Κι έτσι ο μοναδικός χορηγός κάθε πλούτου, πτωχεύει· και πτωχεύει επειδή προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση μου, για να πλουτίσω εγώ με τη θεϊκή του φύση. Και ο πλήρης κατά τα πάντα, αδειάζει· αδειάζει από τη δόξα του προσωρινά, για να μεταλάβω εγώ τη δική του πληρότητα.
Μα πόσος πια πλούτος αγαθότητας; Τι μέγα μυστήριο είναι αυτό που με περιβάλλει; Έλαβα το κατ’ εικόνα και δεν το φύλαξα κι Εκείνος λαμβάνει τη σάρκα μου, για να διαφυλάξει και την εικόνα, αλλά και για να κάνει αθάνατη τη σάρκα. Κι έρχεται σε δεύτερη κοινωνία μαζί μου, πολύ πιο παράδοξη από την πρώτη· γιατί τότε μου χάρισε το καλύτερο, ενώ τώρα παίρνει Εκείνος το χειρότερο. Και αυτό είναι ακόμη πιο ταιριαστό στον Θεό απ’ το προηγούμενο και ακόμη υψηλότερο για όσους μπορούν να το αντιληφθούν.
Η δημιουργία του ανθρώπου και η σάρκωση του Θεού – Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος
Λόγος ΜΕ’ – Εις το Άγιον Πάσχα (7, 8, 9)
Επιλογή αποσπασμάτων – Απόδοση στη Νεοελληνική: Απαρχή
