Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας διενεργεί την ενότητα όλου του εκκλησιαστικού σώματος και συγχρόνως τρέφει διαρκώς τα μέλη ως την ανάσταση. Είναι μυστήριο κατεξοχήν επαναλαμβανόμενο και θεμελιωμένο στα λόγια του Χριστού κατά τον Μυστικό Δείπνο. Την παράδοση αυτή της Εκκλησίας, μας υπενθυμίζει και ο Απόστολος Παύλος στην Α’ Προς Κορινθίους Επιστολή. Η τέλεση είναι μια συνεχής ‘’ανάμνηση’’ και ‘’καταγγελία’’ του θανάτου του Χριστού ‘’άχρι ου έλθη’’. Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας είναι θυσία, μέσο αθανασίας και φάρμακο, όπως λέει ο Ιγνάτιος και συνάμα ενοποιητικός και ζωοποιητικός κρίκος μεταξύ των μελών όλης της εκκλησιαστικής οικοδομής. Το μυστήριο αυτό νοείται λειτουργικά, σε διαστάσεις κοινωνικές, των μελών του σώματος και συνάμα είναι αυτό που τρέφει, οικοδομεί και δίνει την κινητήρια δύναμη προς τα έσχατα. Καθιστά τα μέλη της εκκλησίας ενεργά και κινητικά προς την αγαθότητα. Το εκκλησιαστικό σώμα στρατεύεται μέσα από φωτιά και δάκρυα, για έναν αγώνα και μια αναμονή της ανάστασης και της αφθαρσίας.
Η ορθόδοξη παράδοση, κατά την κοινή γνώμη της διπλής μεθοδολογίας δεν εξήγησε ποτέ τον τρόπο της μεταβολής ή της μεταποίησης του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα του Χριστού. Η επιστήμη ήταν για την περιγραφή των κτιστών πραγμάτων (σε τούτη την επιστήμη ανήκει και η θεολογική επιστήμη) ενώ η χαρισματική θεολογία γεύεται και βλέπει εμπειρικά τα μυστηριακά γεγονότα. Το έργο της άκτιστης ενέργειας δεν εξετάζεται ως προς τον τρόπο τέλεσης επιστημονικά. Αρκεί μονάχα η γνώση του πράγματος ως μετοχή (συμμετοχή) σε αυτό. Και τούτη είναι η μοναδική οδός θεογνωσίας κατά την ορθόδοξη θεολογία.
Πάντως, σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό, κάνοντας λόγο για την μεταποίηση του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού, μας λέει πως αν ζητούμε και τον τρόπο της μεταβολής, μας αρκεί μονάχα η πληροφορία ότι γίνεται δια μέσου των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος. Έρευνα γίνεται, λοιπόν, μονάχα στο κτιστό επιστητό. Υπήρξαν διάφορες θεωρίες των Προτεσταντών σχετικά με το ζήτημα της μεταβολής του σώματος και του αίματος του Χριστού. Ο Καλβίνος θεώρησε πως επενεργεί απλώς η δύναμη του Χριστού και όχι ο ίδιος ο Χριστός ενώ ο Ζβίγγλιος ερμήνευσε την Θεία Ευχαριστία ως απλό και γυμνό σύμβολο.
Πάντως η ορθόδοξη θεολογία δεν δέχεται με κανέναν τρόπο ούτε την επιστημονική άποψη της μεταβολής ούτε και την Ευχαριστία ως σύμβολο, αφού πρόκειται για την ίδια την ζωή του σώματος. Στον Νικόλαο Καβάσιλα, για παράδειγμα, βλέπουμε μία εντυπωσιακή περιγραφή των λειτουργικών εκφάνσεων του μυστηριακού αυτού σώματος. Οι λειτουργίες αυτές είναι μεταξύ τους οργανικά συνδεδεμένες και τούτο είναι αυτονόητο. Το βάπτισμα, μας λέει, είναι η γέννηση και η ανάπλαση. Το χρίσμα είναι το μυστήριο που κινεί τον άνθρωπο για την πραγμάτωση της τέλειας χριστιανικής ζωής. Η Θεία Ευχαριστία με τη σειρά της τρέφει τα μέλη του σώματος. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως το ένα μυστήριο είναι ανώτερο ή πιο αξιόλογο από το άλλο. Το καθένα επιτελεί μια ιδιαίτερη και αναντικατάστατη λειτουργία.
Νικόλαος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική θεολογία (τόμος Β’)
