Τι είναι αυτό που τόσο σαφώς θέτει εμπόδια στην Ορθοδοξία και την παραμορφώνει; Αυτό είναι που συνεχώς προσπαθώ να κηρύξω, να υπερασπιστώ. Μ’ άλλα λόγια, το ερώτημα είναι: τι υπάρχει που δεν είναι σχετικό αλλά απόλυτο; Πάντα φθάνω στο ίδιο συμπέρασμα: πρώτα απ’ όλα είναι ένα ορισμένο όραμα, μια εμπειρία του Θεού, του κόσμου και του ανθρώπου. Τα καλύτερα στοιχεία στην Ορθόδοξη θεολογία αναφέρονται σ’ αυτό το όραμα, παρόλο που δεν ταυτίζονται πλήρως μ’ αυτό. (Οι Πατέρες αναφέρονται σ’ αυτό, αλλά συχνά γίνεται αντικείμενο μιας θολής διανοητικής λατρείας. Και η Λειτουργία αναφέρεται σ’ αυτό, καθώς κι η Εκκλησιαστική παράδοση, εκτός αν γίνει pars pro toto μια συνταγή για μια ανέλπιστη αναζήτηση πνευματικότητας).
Δεύτερον, είναι το Μυστήριο, με τη βαθύτερη και περιεκτικότερη έννοια της λέξης. Κλειδί και κριτήριό του αποτελεί η Ευχαριστία. Όλα τα άλλα δεν είναι μόνο σχετικά, αλλά και λόγω φύσεως περαστικά. Αλλά οι Ορθόδοξοι αγαπούν και απολυτοποιούν μόνο τα “περαστικά”. Μόνο η προφητεία και το μαρτύριο (απόρριψη, απομόνωση, καταδίκη) που είναι μοιραία δεμένο μαζί της, μπορούν να θεραπεύσουν αυτή την κρίση. Αυτό που χρειάζεται να ειπωθεί είναι πως η Ορθόδοξη παραδοσιοκρατία είναι αντιστρόφως ανάλογη προς την πίστη, προς την Παράδοση. Αυτό δεν είναι ούτε παράδοξο, ούτε αποτελεί υπερβολή. Η Ορθοδοξία έχει ταυτιστεί με το παρελθόν, που το λάτρεψε ως παράδοση. Η Ορθοδοξία κυριολεκτικά ασφυκτιά κάτω από το βάρος του. Από τη στιγμή που η γνήσια, ζωντανή και ζωοποιός Παράδοση έρχεται από το παρελθόν και μέσα από το παρελθόν· από τη στιγμή που περιέχεται σ’ αυτό -και επειδή οι πεινασμένοι και οι διψασμένοι βρίσκουν σ’ αυτό τροφή και παρηγοριά-, το πρόβλημα γίνεται αρκετά περίπλοκο. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να είμαστε εντελώς ριζωμένοι στο παρόν, αν και ο πρώτος πειρασμός που έχει ένας Ορθόδοξος πιστός είναι να τρέξει μακριά από το παρόν, να στραφεί προς τα πίσω. Αλλά εκεί, στο παρόν, το παρελθόν παύει να είναι Παράδοση -γίνεται “νεκρό βάρος και εξαφανίζεται”. “Οὐδείς ἐπιβαλών τήν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ᾽ ἄροτρον καί βλέπων εἰς τά ὀπίσω, εὔθετός ἐστιν εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ” (Λουκ. 9,62). Αυτή η φράση μπορεί να ταιριάζει στον καθημερινό Ορθόδοξο, που είτε είναι νοσταλγικός και ρομαντικός ή κοιτάζει προς τα πίσω πανικόβλητος και φοβισμένος από το παρόν.
Η Ορθοδοξία στον σύγχρονο κόσμο έχει στριμωχτεί σε μια μικρή, άνετη γωνιά. Κι εσύ, από το βήμα ενός λουθηρανικού πανεπιστημίου, διαβεβαιώνεις -αρκετά ειλικρινά- πως δίχως το Ορθόδοξο όραμα δεν μπορούν να κλείσουν οι πληγές του κόσμου και οδηγούμαστε σε αδιέξοδα.
π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο
