Στην Υπαπαντή του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού

όπου γίνεται λόγος και περί σωφροσύνης και της αντίθετης με αυτήν κακίας

Προ Χριστού όλοι είχαμε την προγονική εκείνη κατάρα και καταδίκη κοινή και απαράλλαχτη, διασπαρμένη σε όλους από έναν προπάτορα, σαν να ήταν εξερχόμενη από τη ρίζα του γένους και συνημμένη με τη φύση μας. Ο καθένας μέσα από τις πράξεις του έλκυε στη δική του υπόσταση την κατηγορία ή τον έπαινο του Θεού, όμως δεν μπορούσε να κάνει τίποτα εναντίον εκείνης της κοινής κατάρας και καταδίκης και απέναντι στον πονηρό κλήρο που ερχόταν από ψηλά προς τον ίδιο και μέσω αυτού προς τους απογόνους του.

Η απελευθέρωση της φύσης

Αλλά ήρθε ο Χριστός, ο ελευθερωτής της φύσης, που μετέβαλε την κοινή κατάρα σε κοινή ευλογία. Παίρνοντας την ένοχη φύση μας από την αμόλυντη Παρθένο και ανακαινίζοντάς την μέσω της ένωσης της υπόστασής του με αυτήν, χωρίς να μετέχει σε παλαιό σπέρμα, την κατέστησε αθώα και δικαιωμένη, ώστε και αυτοί που γεννιούνται έπειτα από αυτόν κατά το Πνεύμα να είναι όλοι απαλλαγμένοι από την προγονική εκείνη κατάρα και καταδίκη. Τι λοιπόν; Επειδή αυτός δεν έλαβε από εμάς υπόσταση, αλλά τη φύση μας και την ανανέωσε μέσω της ένωσής του με αυτήν κατά την δική του υπόσταση, δεν μεταδίδει τη χάρη του σε καθεμία από τις υποστάσεις μας, ούτε λαμβάνει ο καθένας μας την άφεση των πλημμελημάτων του από Αυτόν; Πώς όμως θα μπορούσε να ενεργεί έτσι αυτός που θέλει την πλήρη σωτηρία όλων και κατέβηκε για χάρη όλων λυγίζοντας τους ουρανούς και αφού με τα έργα και τα λόγια και τα πάθη του υπέδειξε κάθε δρόμο προς τη σωτηρία, επέστρεψε στους ουρανούς, ελκύοντας προς τα εκεί τους πιστούς του; Το έκανε αυτό, επομένως, για να παράσχει τέλεια απολύτρωση, όχι μόνο στη φύση την οποία έλαβε ο ίδιος από εμάς με αδιάσπαστη ένωση, αλλά και στον καθένα από όσους πιστεύουν σε αυτόν. Αυτό λοιπόν έπραξε και συνεχίζει να πράττει, συμφιλιώνοντας τον καθένα μας μέσω αυτού με τον Πατέρα, επαναφέροντας τον καθένα στην υπακοή και θεραπεύοντας κάθε παρακοή.

Γι’ αυτό λοιπόν και εγκαθίδρυσε το θείο βάπτισμα και έθεσε νόμους σωτηρίας και κήρυξε τη μετάνοια σε όλους και χάρισε το δικό του Σώμα και Αίμα. Διότι δεν είναι απλά η φύση, αλλά η υπόσταση του καθενός από τους πιστούς που και το βάπτισμα δέχεται και σύμφωνα με τις θείες εντολές ζει και γίνεται μέτοχος του θεουργού Άρτου και του Ποτηρίου. Με αυτά τα μέσα βέβαια ο Χριστός μας δικαίωσε υποστατικά και μας επανέφερε στην υπακοή προς τον ουράνιο Πατέρα. Την ίδια όμως τη φύση που έλαβε από εμάς την ανανέωσε, καθιστώντας την αγιασμένη και δικαιωμένη και σε όλα υπήκοο του Πατέρα, μέσα από όσα έπραξε και έπαθε αυτός για εκείνην μέσω της υποστατικής ένωσης. Ανάμεσα σε αυτά που έπραξε είναι και η εορταζόμενη σήμερα από εμάς ανάβαση ή αναβίβασή του στον παλαιό εκείνο ναό για καθαρισμό, η συνάντηση με τον θεόληπτο Συμεών και η ευχαριστία της Άννας, η οποία έμενε στον ναό όλη τη ζωή της.

Η εκπλήρωση του Νόμου

Πραγματικά μετά τη γέννηση του Σωτήρα από την Παρθένο και την κατά τον μωσαϊκό νόμο περιτομή την όγδοη μέρα, όπως λέει ο ευαγγελιστής Λουκάς, «όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες του καθαρισμού αυτών κατά τον νόμο του Μωυσή, τον ανέβασαν στα Ιεροσόλυμα για να τον παρουσιάσουν στον Κύριο». Περιτέμνεται σύμφωνα με τον νόμο, ανεβαίνει στον ναό σύμφωνα με τον νόμο, παρίσταται σύμφωνα με αυτό που είναι γραμμένο στον νόμο του Κυρίου, προσφέρεται θυσία σύμφωνα με τα λεγόμενα του νόμου του Κυρίου.

Βλέπετε ότι ο δημιουργός και δεσπότης του νόμου γίνεται σε όλα υπήκοος στον νόμο. Και τι θέλει να καταφέρει; Να καταστήσει στα πάντα υπήκοο τη φύση μας στον Πατέρα και να θεραπεύσει την παρακοή μας απέναντι στη φύση, αλλά και να μετατρέψει την κατάρα απ’ την οποία υπέφερε σε ευλογία. Όπως δηλαδή όλη η φύση μας ήταν εκ του Αδάμ, έτσι και τώρα εκ του Χριστού. Και όπως όλοι όσοι λάβαμε την γήινη ύπαρξή μας εκ του Αδάμ στραφήκαμε προς τη γη και καταρριφθήκαμε στον Άδη, έτσι μέσω του ουράνιου Αδάμ, κατά τον Απόστολο, όλοι κληθήκαμε ξανά στον ουρανό και αξιωθήκαμε την εκεί δόξα και χάρη, μυστικώς όμως τώρα, γιατί είναι κρυμμένη. Διότι λέει «η ζωή σας μαζί με τον Χριστό είναι στον Θεό, όταν όμως ο Χριστός φανερωθεί κατά τη δευτέρα φανέρωση και παρουσία, τότε και εσείς όλοι θα φανερωθείτε με δόξα». Ποιοι «όλοι»; Όσοι υιοθετήθηκαν από τον Χριστό μέσω του Πνεύματος, αποδείχθηκαν και μέσω των έργων πνευματικά του παιδιά.

Διαβάζουμε στη Γραφή: «Όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες του καθαρισμού αυτών, τον ανέβασαν στα Ιεροσόλυμα για να παρουσιαστούν στον Κύριο». Ποιων «αυτών»; Ο λόγος του νόμου αναφέρεται στους γεννήτορες, καθώς επίσης και των γεννημένων από την ένωσή τους, που έχουν ανάγκη καθαρισμού. Διότι και ο ψαλμωδός λέει «η σύλληψή μου έγινε σε ανομίες και η μητέρα μου με κυοφόρησε σε αμαρτίες». Εδώ βέβαια που δεν υπάρχουν γεννήτορες, αλλά μόνο μητέρα, και αυτή Παρθένος, και η γέννηση του παιδιού έγινε με σύλληψη χωρίς σπέρμα, οπωσδήποτε δεν υπήρχε ανάγκη καθαρισμού, αλλά ήταν και αυτό έργο υπακοής, που επανέφερε την φύση που είχε παρακούσει και απέσυρε την ευθύνη για την παρακοή. […]

Το πρόσωπο του θεοδόχου Συμεών

Αλλά ο Συμεών από τη μία, για να περάσουμε σύντομα και στα ευαγγελικά λόγια, δίκαιος και ευλαβής άνδρας και φωτισμένος από πριν από το άγιο Πνεύμα, ήλθε στον ναό παρακινημένος και τώρα από αυτό, συνάντησε και φίλησε αυτό το ουράνιο και επίγειο βρέφος, προφέροντας σε αυτό ως Θεό τον ύμνο και την ικεσία, παρακαλώντας να απαλλαγεί ειρηνικά από το σώμα και διακηρύσσοντας σε όλους ότι αυτό είναι το σωτήριο Φως, που θα αποτελέσει την πτώση όσων είναι άπιστοι και την ανάσταση όσων πιστεύουν σε αυτό.

Έπειτα συνομίλησε με την Παρθένο και Μητέρα του βρέφους, δείχνοντας ότι από την οδύνη για τον μελλοντικό σταυρό του παιδιού θα φανερωθεί ως κατά φύση μητέρα του τώρα Θεανθρώπινου βρέφους και ότι, αφού αποκαλύψει τους λογισμούς αμφιβολίας σχετικά με αυτό, θα τους εξαλείψει από τις καρδιές. Διότι και ο Συμεών κατάλαβε ότι αυτή ήταν η γνήσια μητέρα αυτού του παιδιού από την οδύνη που την είδε να βιώνει με το πάθος Του και από τη σφοδρή της λύπη και συμπάθεια προς Αυτό.

Το πρόσωπο της προφήτιδος Άννης

Από την άλλη, η προφήτισσα Άννα, χήρα του Φανουήλ, ηλικίας ογδόντα τεσσάρων ετών, επιδιδόμενη σε νηστείες και προσευχές και μη απομακρυνόμενη καθόλου από τον ναό, αφού τότε την κατέλαβε περισσότερο το θείο Πνεύμα, ευχαρίστησε τον Θεό και ανήγγειλε το ευαγγέλιο: ότι θα έρθει η λύτρωση σε όσους την δεχτούν, δείχνοντας ότι αυτή η λύτρωση είναι ίδιο το βρέφος.

Τέτοια λογικά τρυγόνια έστειλε το άγιο Πνεύμα προς προϋπάντηση του Χριστού, καθώς ανέβαινε στον ναό και μας έδειξε ποιοι πρέπει να είναι οι δεχόμενοι μέσα τους τον Χριστό και ποιοι και ποιες πρέπει να είναι αυτές που έχασαν τους άνδρες τους και αυτοί που έχασαν τις συζύγους τους. Διότι η ίδια η Άννα ήταν χήρα του Φανουήλ, αλλά και προφήτης. Πώς; Διότι, αφού άφησε τις κοσμικές και βιοτικές φροντίδες, δεν εγκατέλειψε τον ναό. Διότι είχε άμεμπτη ζωή διανύοντας μέρες και νύχτες με νηστείες και αγρυπνίες, με προσευχές και ψαλμωδίες. Γι’ αυτό και η γυναίκα αυτή τον Κύριο, που λάτρευε με έργα, εύλογα τον αναγνώρισε όταν ήρθε, όπως λέει προς αυτόν ο ψαλμωδός προφήτης «θα ψάλω και θα καταλάβω βαδίζοντας στην άμεμπτη οδό, πότε θα έρθεις προς εμένα».

Η αφιερωμένη ζωή

Τέτοιες και τέτοιοι πρέπει να είναι όσοι από τον γάμο μέσω της έντιμης χηρείας αποφασίζουν να προσέλθουν προς την παρθενική ζωή ή τη συμβίωση. Εάν λοιπόν καταφρονήσεις τελείως τη δεύτερη συζυγία ως ποταπή, κράτησε σταθερή την πρόθεσή σου, βάδιζε στα ίχνη αυτών που είναι από την αρχή ως το τέλος άγαμοι. Κάποτε είχε και ο Πέτρος πεθερά, αλλά δεν υστέρησε σε σχέση με τον παρθένο Ιωάννη, όταν έτρεξε προς το μνήμα που παρέχει τη ζωή. Σε μερικά σημεία μάλιστα υπερτέρησε κιόλας, γι’ αυτό και κατέστη κορυφαίος των κορυφαίων από τον κοινό δεσπότη. Σε τέτοιο ύψος ανεβάζει ο πόθος που μεταφέρεται από τη σάρκα προς το πνεύμα.

Εσύ όμως πρόσεχε μην τυχόν και τη συζυγία αποφύγεις ως κοινή και όμως την αγαμία δεν πετύχεις ως δύσκολη, οπότε θα παρεκτραπείς και χωρίς να το καταλάβεις θα καταπέσεις, διότι δεν θα ακολουθείς ούτε αυτά που ορίζει ο νόμος ούτε τα ανώτερα από τον νόμο, αλλά αυτά που είναι ενάντια στον νόμο. Αν εμείς θεωρούμε κατακριτέους όσους είναι χήροι, εφόσον δεν είναι σώφρονες, ενώ αν μπουν νομίμως σε δεύτερο γάμο, δεν τους θεωρούμε εντελώς άμεμπτους (ο Παύλος έλεγε ότι αθέτησαν την πρώτη πίστη), πόσο μεγαλύτερης καταδίκης είναι άξιοι εκείνοι που, ενώ συζούν με γυναίκες, δεν απέχουν από την πορνεία; Πορνεία, η οποία επέφερε τον παγκόσμιο εκείνο κατακλυσμό σε αυτούς που ονομάσθηκαν αρχικώς υιοί Θεού και προκάλεσε τον εξ ουρανού εμπρησμό στους Σοδομίτες και έφερε στους Ισραηλίτες την ήττα από του Μωαβίτες και εκείνο τον φόνο πολλών ανθρώπων, και τώρα βέβαια, νομίζω, φέρνει σ’ εμάς τις ήττες από τα ξένα έθνη και τις πολλών ειδών εσωτερικές και εξωτερικές ταλαιπωρίες και συμφορές. […]

Τι πρέπει λοιπόν να αισθανόμαστε εμείς που, ενώ έχουμε διαταχθεί να σταυρώσουμε τη σάρκα μαζί με τις επιθυμίες, πέφτουμε πάλι στα ίδια, εξαιτίας των οποίων έρχεται η οργή του Θεού προς τους υιούς της απείθειας; Που, ενώ διαταχθήκαμε να νεκρώσουμε τα μέλη τα επίγεια, την πορνεία, την ακαθαρσία, το κακό πάθος και την επιθυμία, δεν εφαρμόζουμε την προτροπή; Δεν θα φοβηθούμε λοιπόν κάποτε, αν όχι τίποτε άλλο, τουλάχιστον τις θεομηνίες, τις από κάτω, τις από πάνω, τις περασμένες, τις μελλοντικές εκείνες αιώνιες που μας απειλούν; Δεν θα σεβαστούμε την κατά σάρκα επιφάνεια του ήλιου της δικαιοσύνης Χριστού, ώστε να περπατήσουμε προσεκτικά σαν σε ημέρα; Δε θα φρίξουμε με τις αποστολικές προειδοποιήσεις και αποφάσεις και παραινέσεις, που λένε «δεν γνωρίζετε ότι είστε ναοί Θεού και μέσα σας κατοικεί το Πνεύμα του Θεού; Όποιος φθείρει τον ναό του Θεού, θα τον φθείρει ο Θεός» και επίσης «φανερά είναι τα έργα της σάρκας, που είναι η πορνεία, η ακαθαρσία, η ασέλγεια και τα όμοια, για τα οποία λέγω πρωτύτερα, όπως ήδη είπα πριν, ότι όσοι πράττουν τέτοια δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού» και επιπλέον «αυτό να γνωρίζετε, ότι κάθε πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης, δηλαδή ειδωλολάτρης, δεν έχει κληρονομία στη βασιλεία του Θεού» και επίσης «αυτό είναι το θέλημα του Θεού, ο αγιασμός μας, η αποχή από την πορνεία. Διότι δεν μας κάλεσε ο Θεός για ακαθαρσία, αλλά για αγιασμό. Επομένως όποιος το αθετεί αυτό, δεν αθετεί άνθρωπο, αλλά τον Θεό που δίνει το άγιο Πνεύμα του σε εμάς». […]

Είναι λοιπόν ανάγκη να είναι καθαρός ή να καθαρίζεται κι έτσι να μένει διαρκώς αμόλυντος, αρκούμενος στις επιτρεπόμενες ηδονές, αυτός του οποίου το σώμα έγινε ναός του Θεού μέσω του Πνεύματος και το Πνεύμα του Θεού κατοικεί σε αυτό. Να σπεύδει για την απόκτηση αγνείας και σωφροσύνης και προς αποφυγή πορνείας και κάθε ακαθαρσίας, για να παραμείνουμε αιώνια χαρούμενοι μαζί με τον άφθαρτο νυμφίο στις αγνές παστάδες, με τις πρεσβείες της πάντα παρθένου και πάναγνης και υπερδεδοξασμένης Μητέρας που τον γέννησε παρθενικά για τη σωτηρία μας τώρα και πάντα και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

Εις την Υπαπαντή του Κυρίου – Αγίου Γρηγορίου Παλαμά
Επιλογή αποσπασμάτων – Απόδοση στη Νεοελληνική: Απαρχή