«Σκοπό» ονομάζω αυτό, χάριν του οποίου γίνονται τα πάντα. Όπως για παράδειγμα ονομάζουμε «σκοπό της γεωργίας» την απόλαυση των καρπών, «σκοπό της κατασκευής ενός σπιτιού» την κατοίκηση, «σκοπό του εμπορίου» τον πλούτο και «σκοπό της προπόνησης» το στεφάνι μετά τους αγώνες, έτσι λοιπόν και «σκοπό της πνευματικής ζωής» θεωρώ το να ονομαστεί κάποιος υπηρέτης του Θεού, το οποίο συνεπάγεται ότι δεν θα χωθούμε στον τάφο, δηλαδή ότι η ζωή μας θα καταστεί γυμνή και απέριττη από τις επιπτώσεις της πονηρής ζωής.
Άλλο γνώρισμα αυτής της υποτέλειας στον Θεό μας λέει η Γραφή ότι είναι το να μην αμαυρωθούν ούτε τα μάτια μας ούτε να φθαρεί το πρόσωπό μας. Διότι το μάτι, που πάντοτε βρισκόταν μέσα στο φως, πώς να αμαυρωθεί από το σκοτάδι που του είναι ξένο; Αυτός, που διατήρησε σε όλη του τη ζωή την αφθαρσία, δεν κληρονομεί με κανένα τρόπο κάποιο είδος φθοράς πάνω του. Διότι αυτός που αληθινά έγινε κατ’ εικόνα Θεού και πουθενά δεν παραστράτησε από αυτή τη θεϊκή σφραγίδα, κουβαλά τα γνωρίσματα αυτά και συνεργεί με κάθε τρόπο στην ομοίωσή του προς το Αρχέτυπο, καλλωπίζοντας την ίδια του την ψυχή με την αφθαρσία, την αιωνιότητα, αλλά και την αποχή από κάθε είδους κακία.
Καισάριε, άνθρωπε του Θεού, σε συμβουλεύω με αυτόν τον σύντομο λόγο, σχετικά με την τελειότητα της ενάρετης ζωής, υποδεικνύοντάς σου σε γενικές γραμμές ως υπόδειγμα τον βίο του Μεγάλου Μωυσή, ως μια υποδειγματική εικόνα της αληθινής ομορφιάς. Με βάση αυτόν, όλοι εμείς, μιμούμενοι τις ενέργειές του, ας μεταφέρουμε στους εαυτούς μας το αποτύπωμα αυτού του υποδειγματικού κάλλους. Όσον αφορά στο ότι πράγματι ο Μωυσής κατόρθωσε την τελειότητα, ποιος θα ήταν πιο αξιόπιστος μάρτυρας από την ίδια τη φωνή του Θεού που λέει προς αυτόν: «Σε ξεχώρισα ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους», αλλά και από το γεγονός ότι ονομάστηκε «φίλος του Θεού» απ’ τον Θεό τον ίδιο. Προτίμησε να χαθεί μαζί με όλους τους υπόλοιπους, σε περίπτωση που δεν εξευμενιζόταν ο Θεός με όσους είχαν αμαρτήσει και με αυτόν τον τρόπο σταμάτησε την οργή του Θεού, ο οποίος δεν ήθελε να λυπήσει τον φίλο του. Όλα αυτά είναι σαφής φανέρωση και απόδειξη ότι ο βίος του Μωυσή είχε ανέβει στο ανώτατο όριο της τελειότητας.
Επειδή λοιπόν αυτό ήταν το ζητούμενό μας, το ποιος είναι ο τέλειος τρόπος της πνευματικής ζωής, νομίζω ότι σύμφωνα με τα παραπάνω βρήκαμε την τέλεια απάντηση. Ας είναι δική σου μέριμνα, λοιπόν, ευγενέστατε φίλε μου, να ατενίζεις διαρκώς αυτό το υπόδειγμα· και να μεταφέρεις όλα αυτά τα στοιχεία που αναλύσαμε σε αυτήν τη διήγηση, με την υψηλότερη αλληγορική ερμηνεία, στην ίδια σου τη ζωή, επιτρέποντας στον Θεό να σε γνωρίσει και να γίνεις φίλος του. Διότι αυτή είναι η πραγματική τελειότητα της πνευματικής ζωής: το να μην αποχωριζόμαστε τον κακό βίο με δουλοπρέπεια, επειδή φοβόμαστε την κόλαση, ούτε να πράττουμε το αγαθό με την ελπίδα ότι θα ανταμειφθούμε, εμπορευόμενοι έτσι την ενάρετη ζωή με διάθεση συναλλαγματική και εμπορική. Αλλά πρέπει, αδιαφορώντας για όλα αυτά και για όλα όσα έχει υποσχεθεί ο Θεός πως θα μας χαρίσει, να μην τρομάζουμε με τίποτα στον κόσμο, παρά μόνο με την ιδέα του να στερηθούμε τη φιλία του Θεού. Και για τους εαυτούς μας να θεωρούμε ως μοναδικό πράγμα ποθητό με πραγματική αξία το να γίνουμε φίλοι του Θεού, αυτό δηλαδή που -σύμφωνα με τον λόγο μου- είναι η τελειότητα της πνευματικής ζωής.
Οτιδήποτε ακόμη πιο μεγαλοπρεπές και ακόμη πιο θεοειδές ανακαλύψει ο νους σου, όταν φωτιστεί (και είμαι σίγουρος ότι θα ανακαλύψει πολλά) σίγουρα θα είναι κέρδος κοινό και για τους δυο μας εν Χριστώ Ιησού. Αμήν.
Η τελειότητα της πνευματικής ζωής
Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, Εις τον βίον Μωυσέως Λόγος Β’
Επιλογή αποσπάσματος, απόδοση στη Νεοελληνική: Απαρχή
